छुवाछुत अन्त्यका लागि डाक्टर मित्र परियारको ‘मेरो कालो टीके सत्याग्रह’ अभियान: सामाजिक न्यायको ऐतिहासिक लडाइँ

सोमबार २८ असोज २०८१

थाङ्मीचागु डटकम सम्बादाता

काठमाडौं – नेपाली समाजमा जरा गाडेको छुवाछुत र जातीय विभेदलाई उन्मूलन गर्ने उद्देश्यसहित डाक्टर मित्र परियारले ‘मेरो कालो टीके सत्याग्रह’ अभियानको घोषणा गर्नुभएको छ। यो अभियानले दलित समुदायको विरुद्ध लामो समयदेखि भइरहेको विभेदको अन्त्यको लागि संघर्ष गर्दै आएको छ र समाजमा न्याय र समानताको माग गरिरहेको छ।

डाक्टर परियारले हालै आयोजित एक कार्यक्रममा छुवाछुत विरुद्धको आफ्नो दृष्टिकोण स्पष्ट पार्दै भने, “छुवाछुत र जातीय विभेद कुनै व्यक्तिगत त्रुटि मात्र होइन, यो हाम्रो समाजको धार्मिक तथा सांस्कृतिक संरचनामा गाडिएको विकृति हो। यसको अन्त्यको लागि केवल व्यक्तिगत परिवर्तनले पुग्दैन, हामीले समाजका कानूनी, सामाजिक र सांस्कृतिक संरचनामा आमूल सुधार ल्याउन आवश्यक छ।”

कालो टीका: प्रतिरोधको प्रतीक

‘मेरो कालो टीके सत्याग्रह’ प्रतीकात्मक विरोध मात्र नभएर दलित समुदायको सम्मान र अधिकारका लागि लडिरहेको साहसी र दृढ संकल्पको आवाज हो। सत्याग्रहका सहभागीहरूले कालो टीका लगाएपछि यसले विभेद र भेदभावको प्रतीकात्मक विरोध मात्र होइन, समाजमा देखिएको अपमान, घृणा, र दमनको विरुद्धमा ठडिएको आवाजलाई पनि जनाउँछ। कालो टीका दलित समुदायले भोगिरहेको पीडाको प्रतीक बनेर यो अभियानको केन्द्रीय पहिचान भएको छ।

डाक्टर परियारका अनुसार, “सत्याग्रहले धार्मिक तथा सांस्कृतिक परिवर्तनको आवश्यकतालाई जोड दिन्छ, किनकि हाम्रो समाजको संरचना हिन्दूवादी र मनुवादी सोचले निर्देशित छ। संविधानमा जतिसुकै प्रगतिशील धारा राखिए पनि, धार्मिक सुधारबिना समाजमा वास्तविक परिवर्तन सम्भव छैन।”

दलित समुदायको ऐतिहासिक संघर्ष

सत्याग्रहले दलित समुदायले सदियौँदेखि भोग्दै आएको जातीय विभेद, छुवाछुत, र हिंसाको विरुद्धको लडाइँलाई पुनः एकपटक सतहमा ल्याएको छ। समाजमा धार्मिक नियम र परम्पराहरूले दलितहरूको हक-अधिकारलाई सधैं अपमानित गर्दै आइरहेको छ। छुवाछुतका घटनाहरूमा देखिएको वृद्धि र न्याय पाउने प्रक्रियामा आउने अवरोधहरूलाई मध्यनजर गर्दै, दलित नेताहरूले व्यापक कानूनी सुधार र सामाजिक सचेतनाको माग गरिरहेका छन्।

सत्याग्रहमा सहभागी एक अभियन्ताले भने, “हाम्रो संविधानमा सबैको समानताको कुरा लेखिएको छ, तर हाम्रो समाजमा त्यो व्यावहारिक रूपमा लागू हुन सकेको छैन। हामीलाई कागजमा मात्र होइन, वास्तविक जीवनमा सम्मान चाहिन्छ। जातीय विभेदको अन्त्य गर्न हामीले हाम्रो अधिकारका लागि निरन्तर संघर्ष गर्नुपर्छ।”

नागरिक र सामाजिक अगुवाहरूको समर्थन

‘मेरो कालो टीके सत्याग्रह’ अभियानलाई नागरिक समाजका अगुवा र विभिन्न सामाजिक अभियन्ताहरूले व्यापक समर्थन जनाएका छन्। उनीहरूले समाजमा दिगो परिवर्तन ल्याउन कानूनी, सांस्कृतिक, र धार्मिक संरचनामा सुधारको खाँचो रहेकोमा जोड दिएका छन्। नागरिक अगुवाहरूले दलित समुदायमाथि हुने अन्याय, अपमान, र हिंसा अन्त्यका लागि सरकारलाई जिम्मेवारी लिन आग्रह गरेका छन्।

डाक्टर मित्र परियारले अघि बढाएको यो अभियानले दलित समुदायको सम्मान र समानताका लागि लड्न एक नयाँ दिशानिर्देश दिएको छ। यसले देशभरि दलित समुदायका हजारौँ मानिसलाई जागरूक बनाउँदै सामाजिक न्यायको लागि दबाब दिन प्रेरित गरेको छ।

सत्याग्रहको समापनमा, डाक्टर परियारले भने, “यो लडाइँ केवल दलितहरूको मात्र होइन, यो सम्पूर्ण समाजको लडाइँ हो। जबसम्म समाजमा छुवाछुत रहन्छ, तबसम्म समाज पूर्णत: न्यायपूर्ण हुन सक्दैन। हामी सबैले यस विभेदको विरुद्ध उठ्नुपर्ने बेला आएको छ।”

दशैँको विशेषता

यो वर्षको दशैँमा डाक्टर परियारको ‘मेरो कालो टीके सत्याग्रह’ अभियानको विशेष महत्व छ। दशैँको बेला टीका लगाउने परम्परा हाम्रो संस्कृति र धार्मिक परम्पराको महत्वपूर्ण अङ्ग हो। तर, यस वर्ष, कालो टीका लगाएर विभेदको विरुद्धमा विरोध जनाउन र सामाजिक न्यायको लागि आवाज उठाउन अभियानले प्रोत्साहन गरेको छ।

दशैँमा कालो टीका लगाउने परम्परालाई आत्मसात् गर्दै, डाक्टर परियार र उनका समर्थकहरूले यसलाई विभेद र अन्यायको प्रतिरोधको प्रतीक बनाएका छन्। यो अभियानले केवल दलित समुदाय मात्र नभएर सम्पूर्ण समाजलाई विभेद र असमानताको विरुद्ध उभिन प्रेरित गरेको छ।

यो अभियानले नेपाली समाजमा विभेदविरुद्धको आवाजलाई अझ सशक्त बनाउँदै लैजाने विश्वास गरिएको छ।